Sách mới: Sinh sản nhân tạo cá - Ứng dụng hormon steroid

Trong sinh sản nhân tạo cá, nội tiết học là một trong những kiến thức khoa học quan trọng nhất cho phát triển công nghệ sinh sản nhân tạo và sản xuất giống các loài cá nuôi. Những nghiên cứu về bản chất, cơ chế tác dụng cũng như việc ứng dụng các kích dục tố, hormon sinh dục và sinh sản được mở rộng không ngừng kể từ cuối những năm 1930 của thế kỷ trước. Đến những năm 1950 các hormon sinh dục bắt đầu được mở rộng thành công vào lĩnh vực điều khiển giới tính của cá. Đối với sinh sản nhân tạo cá, một số hormon steroid đã được dùng để kích thích cá cái đẻ trứng. Các hormon steroid sinh dục và sinh sản giữ được hoạt tính ở nhiệt đo rất cao (trên 100°C) lại không bị phân hủy bởi vi sinh vật và rất dễ định lượng ở dạng tinh thể. Vì thế chúng có triển vọng được ứng dụng rộng rãi ở các nước nhiệt đới như Việt Nam.

Từ năm 1998 đến nay, một số nhà nghiên cứu dưới sự dẫn dắt của PGS.TS. Nguyễn Tường Anh, chuyên gia hàng đầu về nội tiêt học sinh sản cá cả nước, đã tiến hành nghiên cứu ứng dụng các hormon steroid để kích thích sinh sản và điều khiển giới tính các loài cá nuôi phổ biến ở Việt Nam, tập trung trong bộ cá Chép như cá Chép, Trắm Cỏ, Trôi Ấn, Mè Vinh, He Vàng và bộ cá Nheo (Siluriformes) như cá Tra, cá Hú, Trê Vàng và Lăng Vàng. Kết quả của các công trình nghiên cứu đó đã được công bố rải rác ở các tạp chí hoặc tuyển tập báo cáo hội thảo khoa học trong nước và quốc tế. Để tiện sử dụng hơn, nay các bài viết đó được tập hợp lại dưới dạng chuyên khảo với sự chủ biên của TS. Phạm Quốc Hùng, trường Đại Học Nha Trang và PGS.TS. Nguyễn Tường Anh, trường Đại Học Khoa Học Tự Nhiên, Đại Học Quốc Gia Tp.HCM. Hy vọng cuốn sách sẽ hữu ích đối với các nhà nghiên cứu và cán bộ giảng dạy cũng như sinh viên quan tâm dến Nuôi trồng Thủy sản, nhất là nội tiết học sinh sản cá.

Phần 1: Đại cương về nội tiết sinh sản

Nội tiết học sinh sản cá: Cơ sở lý thuyết và ứng dụng

Mô hình hai kiểu tế bào, feedback và phản ứng thơm hóa trong nội tiết học sinh sản cá cái

Steroid gây chín noãn bào và triển vọng ứng dụng một số steroid C²¹ trong sản xuất giống cá

Vai trò của hormon steroid trong quá trình phát triển và thành thục sinh dục ở cá xương

Biến động hàm lượng hormon steroid trong huyết tương cá chẽm mõm nhọn (Psammoperca waigiensis) trong chu kỳ sinh sản

Phần 2: Hormon steroid điều khiển giới tính cá

Thực nghiệm sản xuất cá bảy màu (Poecilia reticulata) toàn đực và siêu đực

Tạo cá bảy màu (Poecilia reticulata) cái có bộ nhiêm sắc thể giới tính XY và nhận dạng cá bảy màu siêu đực YY

Thử nghiệm đực hóa cá xiêm (Betta splendens) bằng cách ngâm trong nước có pha 17a-methyltestosterone

Thực nghiệm sản xuất cá rô đồng (Anabas testudineus) toàn cái

Đực hóa cá rô phi (Oreochromis niloticus) bằng phương pháp ngâm trong nước có pha 17a-methyltestosterone

Đực hóa cá hồi vân (Oncorhynchus mykiss) mang bộ nhiễm sắc thể XX

Phần 3: Kích thích sinh sản nhân tạo cá bằng hormon steroid

Kích thích cá chép (Cyprinus carpio) sinh sản không dùng hormon là protein-peptid: Liều sơ bộ bằng Domperidon, liều quyết định bằng 17,20P

Dùng 17,20P, progesteron và desoxycorticosteron acetat (DOCA) kích thích chín và rụng trứng in vivo ở cá trắm cỏ (Ctenopharyngodon idellus)

Kích thích chín và rụng trứng bằng 17,20P trong liều tiêm quyết định ở cá trắm cỏ (Ctenopharyngodon idellus)

Tác dụng của 17,20P lên sự chín và rụng trứng in vivo của cá trôi Ấn Độ (Labeo rohita)

Tác dụng của progesteron và desoxycorticosteron acetat (DOCA) lên sự chín và rụng trứng in vivo của cá trôi Ấn Độ (Labeo rohita)

Kích thích cá tra (Pangasius hypophthalmus)và cá hú (Pangasius conchophilus) đẻ: Dùng 17a,20b–dihydroxy-4–pregnen-3-one trong liều quyết định.

Kích thích cá chép (Cyprinus carpio) sinh sản bằng 17a-hydroxy-20bdihydroprogesteron sau liều sơ bộ bằng LHRH-A

Tác dụng của DOCA, 17,20P, HCG và LHRH-A trên cá trê vàng (Clarias macrocephalus): so sánh hiệu quả gây chín, rụng trứng và một số chỉ tiêu sinh sản khác

Dùng 17a,20b-dihydroxy-4-pregnen-3-one kích thích cá mè vinh (Barbodes gonionotus) và cá he vàng (Barbonymus altus) đẻ

So sánh ba phương thức dùng hormon kích thích sinh sản cá lăng vàng (Hemibagrus nemurus)

Dùng progesteron kích thích ếch (Rana tigerina) sinh sản

Sử dụng tổ hợp 17,20P; 17P với kich dục tố kích thích cá trê vàng (Clarias macrocephalus) sinh sản chỉ trong một lần tiêm